Nationale Omgevingsvisie: neem gronddruk serieus

October 15, 2019 by FPG

Tijdens de ALV van de FPG op 30 november staat de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) van het Kabinet centraal, de strategische langetermijnvisie voor de leefomgeving.

Tijdens de ALV van de FPG op 30 november staat de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) van het Kabinet centraal, de strategische langetermijnvisie voor de leefomgeving. FPG heeft hiervoor Erik Jan van Kempen, directeur-generaal bij het ministerie van Binnenlandse zaken gestrikt. Bart Krol, bestuursvoorzitter NRP, gaat daarna in op de betekenis van NOVI op regionaal niveau. De Nationale Omgevingsvisie ligt momenteel voor ter inspraak. Het kabinet zal de steun van particuliere grondeigenaren hard nodig hebben voor het realiseren van alle voornemens.

Dat Nederland voor grote uitdagingen staat, daar is iedereen het over eens. Over de oplossingen zijn de meningen echter ernstig verdeeld. Met haar ontwerp Omgevingsvisie (NOVI) probeert het Kabinet richting te geven aan de discussie daarover. FPG legt in die discussie de nadruk op het Landgoedmodel als het goede voorbeeld, de integrale oplossing die grondgebonden landbouw heet, en de achterhaalde regelgeving op het gebied van leidingen.

Kabinet wil integrale aanpak, decentraal

De complexe vraagstukken waar de NOVI zich op richt hebben elk hun gevolgen voor de fysieke leefomgeving. Deze vraagstukken kunnen niet afzonderlijk aangevlogen worden zonder in de knel te komen. Dat vraagt dus om een integrale benadering, zo stelt het kabinet in de ontwerp-NOVI. Het ziet daarbij een centrale rol voor de regio en voor het Rijk dan ook vooral een faciliterende en samenwerkende rol.

De FPG is het eens met het belang van deze integrale en gebiedsgerichte benadering.

Het is ook in lijn met de constatering van de FPG dat het huidige maatschappelijke klimaat vraagt om grotere maatschappelijke inspanningen van onderop en eigen verantwoordelijkheid (zie ook de opvatting van FPG hier).

FPG: Landgoedmodel sleutel tot integrale aanpak

Als voorbeeld van integrale benadering, hamert FPG op het beproefde concept van het Landgoedmodel. Op landgoederen worden al eeuwenlang functies integraal en met oog voor de volgende generaties met elkaar verbonden: economie, ecologie en erfgoed. Het Landgoedmodel verdient daarmee meer aandacht, ook in de NOVI. Het biedt volgens de FPG mogelijkheden om via slimme functiecombinaties tot mooie vernieuwende oplossingen te komen (klik hier voor informatie over het landgoedmodel). Bij het combineren van oplossingen voor de grote opgaven uit de NOVI waarvoor Nederland staat (woningbouw, energie, klimaat en meer grondgebonden landbouw) kunnen particuliere grondeigenaren zo een onmisbare bijdrage leveren.

FPG: Grondgebondenheid als onmisbare schakel in de landbouwtransitie verdient plek in de NOVI

In de NOVI wordt er veel aandacht besteed aan de landbouwtransitie naar kringlooplandbouw. Een belangrijk uitgangspunt bij de transitie is grondgebondenheid, maar dit aspect mist volledig in de ontwerp-NOVI. FPG stelt daarover: Zorg ervoor dat de ambities van grondgebondenheid niet in de lade verdwijnen door eenzijdige focus op kringlooplandbouw. Immers, wanneer integraliteit het toverwoord is, mag grondgebondenheid als sleutel voor de landbouwtransitie zeker niet ontbreken.

FPG: Respecteer grondeigenaar bij realisatie energie-infrastructuur

De energietransitie betekent niet alleen een verhoogde druk op beschikbare grond bovengronds maar ook ondergronds. Waar de NOVI vooral wijst op het belang van de klimaatbestendige aanleg en veiligheid voor overstromingen van de energie-infrastructuur, wordt er geen rekening gehouden met de eigenaren van de grond waar de infrastructuur in geplaatst moet worden.

FPG: sluit ogen niet voor gronddruk

In meer algemene zin benadrukt FPG dat de toenemende gronddruk in Nederland ertoe noopt om wensdenken te stoppen, opgaven te combineren en vooral open te zijn over de grote financiële opgave die daarmee gepaard gaat voor de overheid. Dat geldt voor de klimaatplannen (zie FPG reactie hier), voor de stikstofcrisis (zie FPG reactie hier) en voor vele andere concurrerende maatschappelijke wensen. Wanneer Nederland de NOVI van visie tot realiteit wil brengen, zal ook de beleidsmatige en financiële realiteit hiervan in de NOVI onder ogen gezien moeten worden.

Het belang van natuur en landschap wordt onderkend, de kosten hiervan ook?

In de NOVI wordt het belang van natuur, biodiversiteit, landschap, en watersystemen op grote waarde geschat. Hierbij mist het besef dat de instandhouding en verdere ontwikkeling van deze aspecten geld kost, zeker wanneer hier in toenemende mate meer van gevraagd wordt. Landschap, natuur, en cultureel erfgoed zijn niet gratis.

Het platteland kan heel veel maatschappelijke, economische en ecologische diensten leveren, maar moet daarvoor wel in de gelegenheid worden gesteld. Dit vraagt een evenwichtig fiscaal beleid, faire vergoedingen en ruimte voor beheer en ondernemen.

Respect voor eigendom

Pas na het verschijnen van de NOVI is de stikstofcrisis tot volle wasdom gekomen. Nederland zit daardoor momenteel op slot. Momenteel wordt volop gewerkt aan mogelijke oplossingen. FPG heeft ook daarop in haar reactie benadrukt dat grondgebonden melkveehouderij moet worden ontzien en het Landgoedmodel als succesvol voorbeeld aangereikt. Daarnaast is de noodzaak van respect voor eigendom essentieel. In plaats van dreigen met onteigening, vraagt dat veeleer om zicht op reële vergoedingen voor vermogensdaling en beperkingen in het grondgebruik. FPG vindt het daarnaast belangrijk dat particuliere eigenaren de kans van zelfrealisatie wordt geboden.

Tenslotte: aanbod landgoedeigenaren

Op 3 oktober is het Manifest Klimaatrobuuste Landgoederen en particuliere bossen gelanceerd tijdens de FPG Landgoeddag in Vilsteren. Met het Manifest geven particuliere landgoederen aan wat zij willen en kunnen bijdragen aan de huidige klimaatopgaven. Het Manifest, een initiatief van FPG en Soil4U, is positief in ontvangst genomen door Donné Slangen, directeur Natuur van LNV.

Kern van het manifest: Wij, eigenaren van particuliere landgoederen en bossen, voelen de noodzaak om samen met de grondgebruikers concrete maatregelen te nemen voor een klimaatrobuust landschap met een gezonde bodem als basis. Wij dagen onszelf en onze samenwerkingspartners uit om maatregelen te definiëren en uit te voeren. In het manifest zijn 7 thema’s benoemd, met daarbij mogelijkheden voor concrete maatregelen.

Het manifest is gepubliceerd op de website van FPG en Soil4U opdat ook andere landgoederen zich aan kunnen sluiten. (hier)